Bài tham dự cuộc thi “SÁCH VÀ TÔI” năm 2016 - “Sổ tay kiến thức về biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường”

Nhưng ít ai thực sự biết môi trường đang bị gặm nhấm từ từ chứ không phải những sự kiện “đã vỡ lở” mà hàng ngày báo chí đưa tin, như Trần Hưng Đạo đã căn dặn: “Nếu giặc đánh như vũ bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu”. Và không phải ai cũng biết những cơ sở khoa học, những cột mốc, số liệu căn bản về môi trường trong quá khứ.

Vậy ta phải làm gì, để nâng cao nhận thức, để tuyên truyền về việc bảo vệ môi trường cho cộng đồng, đặc biệt cho thế hệ con cháu tương lai? Thấu hiểu điều này, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm đã xuất bản cuốn “Sổ tay kiến thức về biến đổi khí hậu và môi trường”.

Có lẽ hiểu rõ đối tượng chính mà mình nhắm đến là những bạn trẻ còn là học sinh, mà cuốn sách không hề đơn điệu, nhàm chán như những cuốn sổ tay kiến thức với chi chít chữ như bình thường. Cả cuốn sách được in khổ nhỏ vừa tay. Bìa sách nổi bật với gam màu tươi mát và một bức ảnh được chụp công phu nói lên chủ đề của cuốn sách. Chỉ một bức ảnh thôi, nhưng là một bức ảnh mà em học sinh nào cũng hiểu: băng tan, thế giới của chúng ta đang ngày càng nóng lên. Ngay từ khi còn trên kệ sách, nó đã thu hút các em nhỏ, nhưng cầm lên và mở ra, thế giới trong nó còn thu hút các em hơn.

Cuốn “sổ tay kiến thức” này dày chưa đến 110 trang, với bốn phần chính: kiến thức căn bản về môi trường, kiến thức về biến đổi khí hậu, cách ứng phó với chúng và tầm quan trọng của việc giáo dục bảo vệ môi trường. Tác giả Trần Minh Ánh và Nguyễn Minh Hải đã đơn giản hóa việc tiếp nhận các kiến thức về môi trường phức tạp cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, lại thêm màu sắc bắt mắt, ảnh nhiều hơn chữ nên rát cuốn hút học sinh. Cuốn sách là vũ khí của các bạn, quả đúng cái tên “sổ tay kiến thức”, đi đâu cũng có thể mang theo, vừa lôi cuốn, dễ học mà dễ nhớ.

Đọc cuốn sách, các em sẽ hiểu có những loại ô nhiễm môi trường nào mà Việt Nam (hay thế giới) đang phải đối mặt: ô nhiễm không khí, ô nhiễm đất, ô nhiễm nước, ánh sáng, tiếng ồn và thực phẩm. Nói về mỗi vấn đề, tác giả đưa ra các hình ảnh ngay tại Việt Nam, những sự kiện ô nhiễm nặng nề mà có thể các em đã được nghe qua trên báo đài ti vi. Mỗi mục đều có những dẫn chứng cập nhật gần đây nhất, kèm theo việc lí giải tại sao, cái gì dẫn đến những sự kiện ấy. Điều đó đã thôi thúc các em mở đến phần tiếp theo: biến đổi khí hậu.

Chương này đặc biệt hơn, bởi không chỉ tranh ảnh kiến thức đơn thuần, nó bao gồm các sơ đồ, biểu đồ, bản đồ được vẽ dạng hoạt hình nói về biến đổi khí hậu, nhìn từ cái nhìn của các môn khoa học tự nhiên các em đã quen ở trường (hóa học, vật lý, sinh học...), như thành phần không khí gồm có cacbon dioxit từ năm 1975 đến nay đã tăng lên 28%, khí metan xếp sau cacbon, khí ozon làm tăng nồng độ khí nhà kính, khí dinito oxit, khí CFC thải ra từ điều hòa, cuối cùng là hơi nước…. Chúng tác động đến ta như thế nào? Công ước của Liên hiệp quốc về việc kiểm soát biến đổi khí hậu ra sao? … Kèm với đó là các khái niệm hoàn toàn mới cho các em, không nhiều nhưng khá căn bản và khêu gợi được tính tò mò, ham tìm hiểu của các độc giả nhí.

Đến đây tâm lý các em sẽ mong muốn tìm hiểu giải pháp. Thật hiểu ý độc giả, phần tiếp là cách ứng phó biến đổi khí hậu. Tuy là sách cho học sinh, nhưng cuốn sổ tay này vẫn đảm bảo tính khoa học, chính xác và lôgic. Bằng việc chia chương này ra làm hay phần: cách giảm nhẹ biến đổi khí hậu và cách thích ứng với chúng, đây không còn là sách cho học sinh phổ thông, mà còn cho giảng viên, cho nhà nghiên cứu, nhà khoa học trẻ, cho các công dân tương lai.

Các em muốn hành động ngay? Đừng lo. Cuốn sách sẽ hướng dẫn em các việc làm thiết thực và đơn giản nhất để bắt đầu: không vứt rác, xả rác bừa bãi, hạn chế phát tán khí thải, không gây tiếng ồn, giữ vệ sinh sạch sẽ nơi gia đình, công cộng, tiết kiệm điện, tiết kiệm nước, sử dụng làn nhựa thay vì túi ni lông, xanh hóa môi trường, bảo vệ động vật hoang dã, thường xuyên xem báo đài tivi... mỗi mục lại có biết bao nhiêu hình ảnh sinh động. Nó như thúc giục các em: ta phải bắt đầu ngay bây giờ.

Cuốn sách khẳng định tầm quan trọng của việc giáo dục cho trẻ, cho mọi người về môi trường từ những điều căn bản và khoa học nhất chứ không hề nêu ra các khái niệm trừu tượng như trong sách giáo khoa, hay chỉ tập trung vào một vấn đề đơn thuần. Việc đọc cuốn sách giúp xây dựng nền tảng cho suy nghĩ tích cực, khoa học, chính xác và lôgic. Ngoài ra tranh ảnh nhiều màu sắc và bố cục dễ tiếp thu tạo cảm hứng cho các em tiếp tục tìm hiểu và học tập. Cuối cuốn sách, có phần câu hỏi trắc nghiệm cho các em kiểm tra độ hiểu của mình.

“Trẻ em rất nhạy cảm với những tác động và ảnh hưởng của môi trường xung quanh. Nếu như môi trường sống của trẻ ngày hôm nay phụ thuộc nhiều vào gia đình, trường lớp và cộng đồng thì môi trường sống của trẻ ngày mai lại phụ thuộc vào chính những hành động của trẻ ngày hôm nay. Vì vậy việc giáo dục để giúp trẻ hình thành ý thức, hành vi, thái độc đúng đắng trong vấn đề bảo vệ môi trường sống phải được bắt đầu ngay từ khi trẻ còn nhỏ. Nhiệm vụ này không chỉ của nhà trường mà còn của cả gia đình và xã hội”. Đúng vậy, đúng là như vậy thưa các thầy, các cô, các nhà kinh doanh, các bậc phụ huynh và thưa các em. Để giúp các em, đã có cuốn sách này, là hành trang cho em tự tin làm chủ cuộc sống, làm chủ quan điểm và thuyết phục, tuyên truyền cho mọi người, là tư liệu đầy đủ và đơn giản nhất nhưng lại khó kiếm ở các đầu sách khác ...là công cụ cho các em học tập, tìm hiểu khoa học, làm tư liệu hay bài hùng biện trước công chúng.

Vì thế hệ học sinh cần thực sự hiểu biết về môi trường, để giữ gìn, bảo vệ và phát triển, để cùng chung sống trong một môi trường an toàn, lành mạnh hơn.

“Chúng ta không kế thừa trái đất từ tổ tiên, chúng ta mượn nó từ thế hệ tương lai.”

Học sinh: Trần Thùy Linh - Lớp 8A5